Windows 1.x
Windows 1.0 to 16-bitowe graficzne środowisko operacyjne, które do sprzedaży trafiło 20 listopada 1985, choć jego nadejście ogłoszono w miesięczniku Byte już w listopadzie 1982. Było ono pierwszą próbą wprowadzenia na rynek środowiska operacyjnego opartego na wielozadaniowym graficznym interfejsie użytkownika dla platformy PC
Właściwości
Wersja 1.0 jako jedyna pozwalała na ograniczone uruchamianie aplikacji MS-DOS w trybie wielozadaniowym, koncentrując się raczej na stworzeniu standardów interakcji z użytkownikiem, modelu uruchamiania aplikacji i stabilnego interfejsu programowania aplikacji (API) natywnych do późniejszego wykorzystania. Dzięki silnemu wsparciu Microsoftu w kwestiach kompatybilności wstecznej, nie tylko możliwe jest ogólnie bezproblemowe uruchamianie przeznaczonych dla Windows 1.0 programów na nowszych wersjach systemu, ale nawet rekompilacja ich kodu źródłowego i w ten sposób tworzenie względnie nowoczesnych aplikacji po drobnych przeróbkach. Windows 1.0 często uznawano za "front-end" dla systemu operacyjnego MS-DOS – określenie to dotyczyło również późniejszych wersji programu. Rzeczywiście, samo środowisko uruchamiane było z linii poleceń DOS-u, programy napisane dla Windows mogły wywoływać funkcje MS-DOS, a same były, podobnie, jak w DOS-ie, zawarte w plikach o rozszerzeniu .exe. Pliki .exe stosowane w Windows miały jednak własny format – "nowy wykonywalny" (New Executable, NE) – który mógł być przetwarzany tylko w środowisku Windows i który pozwalał między innymi na ładowanie porcji kodu i danych na żądanie. Aplikacje w założeniach miały odwoływać się do pamięci tylko poprzez system zarządzania pamięci Windows, który tworzył programowy model pamięci wirtualnej, co pozwalało na uruchamianie aplikacji przekraczających swoimi rozmiarami dostępną w komputerze pamięć operacyjną. Traktowanie Windows jako wyłącznie nakładki kosmetycznej na MS-DOS jest mniej uzasadnione, jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że prace Microsoftu nie zmierzały do stworzenia nowego systemu operacyjnego, a tylko środowiska graficznego, w którym można by uruchamiać aplikacje. Windows 1.0 zawierał własne sterowniki kart graficznych, myszy, klawiatur, drukarek i portów komunikacji szeregowej. Aplikacje miały w założeniu wyłącznie wywoływać elementy API oparte na tych sterownikach. Biorąc pod uwagę ówcześnie bardzo ograniczoną obsługę grafiki w systemie MS-DOS i równie ograniczoną użyteczność pozostałych usług systemu, aplikacje DOS-owe musiały odwoływać się bezpośrednio do urządzeń (lub czasami do BIOS-u komputera) podczas wykonywania swoich zadań. Środowisko Windows 1.0 nie było wiec front-endem dla MS-DOS, gdyż uzupełniało i częściowo zastępowało jego funkcje. Poziom zastępowania usług DOS-owych wzrastał w kolejnych edycjach produktu. Pewne cechy Windows 1.0 wskazują jednak na to, że termin "front-end dla MS-DOS" jest uzasadniony. Przykładem może być stosowanie dosowego mechanizmu obsługi plików i wynikający z tego fakt, że Windows nie mógł działać samodzielnie. Kolejną "front-endową" cechą jest to, że Windows udostępniał aplikacjom możliwość wywoływania funkcji, z których wiele było wykonywanych za pomocą o wiele prostszych funkcji w środowisku MS-DOS.
Historia wersji
Pierwsza edycja Windows, która trafiła do sprzedaży nosiła naprawdę numer 1.01. Po świecie informatyki krążyły pogłoski, że natychmiast po pojawieniu się wersji 1.0 odkryto poważny błąd dotyczący obsługi klawiatury przez środowisko. Pogłoska ta jednak została dość konsekwentnie obalona przez kilka wiarygodnych źródeł i czynionych przez nie komentarzy w odniesieniu do historii wydania Windows 1.0. Przykładem może być stwierdzenie Bena Armstronga, menedżera zespołu programowego do spraw maszyn wirtualnych: ...niewiele osób wie, że Windows 1.0 naprawdę nigdy się nie pojawił. Była to wersja środowiska Windows pokazana na targach Comdex w 1983. Dopiero 14 miesięcy później Microsoft wprowadził na rynek publiczny środowisko Windows 1.01, w którym wyeliminował kilka pomniejszych błędów. Wersja 1.02, która zadebiutowała na rynku w maju 1986, była edycją międzynarodową, dostępną w kilku językach europejskich. Wersja 1.03, datowana na sierpień 1986, była przeznaczona wyłącznie na rynek amerykański i wyposażona w dodatki stawiające ją na równi z edycją międzynarodową. Wprowadzono do niej sterowniki do klawiatur europejskich oraz dodatkowe sterowniki drukarek i monitorów. Wersja 1.04, która pojawiła się w kwietniu 1987, udostępniała możliwość korzystania z nowych kart graficznych standardu VGA opracowanych przez IBM dla komputerów PS/2. W tym samym czasie przedsiębiorstwa Microsoft i IBM ogłosiły rozpoczęcie wspólnych prac nad systemem operacyjnym OS/2 oraz rozwiązaniem graficznego interfejsu użytkownika pod nazwą Presentation Manager. Proponowane przez obydwa przedsiębiorstwa rozwiązanie miało być następcą zarówno MS-DOSu jak i Windows. Linia 1.0x środowisk Windows została zakończona w listopadzie 1987, kiedy na rynku pojawił się Windows 2.0. Microsoft przestał wspierać ten system 31 grudnia 2001
Szczegóły.
Wymagania systemowe środowiska Windows 1.0 określono następująco: system operacyjny MS-DOS 2.0, 256 kilobajtów pamięci RAM, dwa dwustronne napędy dyskietek lub dysk twardy. Pierwsza wersja Windows uruchamiała program powłoki znany jako MS-DOS Executive. Dostępne w środowisku programy to: Calculator (kalkulator), Calendar (kalendarz), Cardfile (kartoteka), Clipoard Viewer (podgląd Schowka), Clock (zegar), Control Panel (panel sterowania), Notepad (notatnik), Paint (program graficzny), Reversi (gra planszowa), Terminal (okno terminala), Write (edytor tekstu) i wiersz poleceń. Ograniczeniem systemu było to, że okna nie mogły na siebie wzajemnie nachodzić, a jedynie sąsiadować ze sobą. Nad oknami mogły pojawiać się tylko pola dialogowe. Pliki wykonywalne Windows 1.0, mimo tego samego rozszerzenia co wykonywalne pliki MS-DOS (.exe) oraz mimo takiego samego nagłówka, nie zawierały jeszcze porcji kodu odpowiedzialnej za wyświetlenie komunikatu "Ten program wymaga Microsoft Windows" (This program requires Microsoft Windows) i zakończenie pracy aplikacji. Nagłówek był za to napisany tak, by system operacyjny odrzucał program z komunikatem "Program zbyt duży do umieszczenia w pamięci" Od samego początku twórcom Windows zależało na umożliwieniu wielozadaniowej pracy, choć z początku względy te miały być przyznane tylko programom natywnym, a stosowane rozwiązania nie obejmowały wielozadaniowości z wywłaszczeniem. Programy Windows miały więc własne paski menu, nie korzystały na przykład ze wspólnego paska na górze ekranu, jak rozwiązali to twórcy komputerów Apple Macintosh. Początkowo twórcy Windows zakładali umieszczenie rozwijanych menu na dole każdego okna, co było popularnym rozwiązaniem w ówczesnych programach dla systemu MS-DOS. Zmianę wprowadzono jeszcze przed wydaniem wersji 1.01. W wersji pokazanej w 1983 roku w czasopiśmie BYTE istnieje takie rozwiązanie.
Interfejs Windows 1
Windows 2.x
Windows 2.0
Produkt na rynku pojawił się 1 listopada 1987, pozwalając oknom zachodzić na siebie nawzajem, co było znaczącą zmianą od poprzednika - Windows 1.0 pozwalał oknom wyłącznie na sąsiadujące położenie, co spowodowane było pozwem wytoczonym Microsoftowi przez firmę Apple, choć okna dialogowe i pozycje menu mogły w Windows 1.0 zasłaniać inne okna. Wersja 2.0 wprowadziła również operacje "Minimize" i "Maximize" w odniesieniu do okien, zastępując nazwy "Iconize" i "Zoom" edycji 1.0. Wprowadzono również bardziej skomplikowany mechanizm wywoływania funkcji nakładki kombinacjami klawiszy: jedna z liter polecenia była podkreślana, a komendę można było wywołać naciskając podkreślony znak wraz z klawiszem Alt. Zadania obsługi plików wywoływane były w programie MS-DOS Executive, którego działanie opierało się raczej na listach plików niż na ikonach. W środowisku Windows 2.0 uruchomić można było pierwsze wersje programów Microsoft Word i Microsoft Excel, a wsparcie dla Windows ze strony firm trzecich na rynku programistycznym rosło - niektórzy producenci programów dostarczali klientom nie posiadającym Windows środowisko startowe Windows Runtime wraz ze swoimi tytułami. Większość firm programistycznych utrzymywała jednak swoje programy w "czystym" systemie operacyjnym MS-DOS, gdyż użytkownicy Windows stanowili wciąż wąskie grono. Wersja Windows 2.03, zawierająca nieco ikon przywodzących na myśl styl komputerów Macintosh, pojawiła się w styczniu 1988. 17 marca 1988 firma Apple Computer wytoczyła proces firmom Microsoft i Hewlett-Packard, zarzucając im naruszenie posiadanych przez siebie praw autorskich do systemu operacyjnego komputerów Macintosh.
Windows 2.1x
W niecały rok po premierze Windows 2.0, 27 maja 1988, na rynku pojawiły się środowiska Windows/286 2.1 i Windows/386 2.1. Wersje te mogły wykorzystać potencjał drzemiący w procesorach odpowiednio linii 80286 i 80386 firmy Intel. W marcu 1989 wydano środowisko Windows 2.11, w którym zmieniono nieznacznie kwestie zarządzania pamięcią, szybkością drukowania i sterowniki dla urządzeń PostScript. Windows/286 Nakładka Windows/286 wykorzystywała obszar pamięci HMA, pozostawiając więcej pamięci dla programów uruchamianych przez użytkownika. W tym celu Microsoft wprowadził sterownik systemowy himem.sys. Również w celu udostępnienia programom użytkownika większych ilości pamięci środowisko wykorzystywało kilka modeli kart rozszerzających pamięć EMS (choć obsługa tej technologii nie była bezpośrednio powiązana z procesorami 80286). Segmentowa natura programów przeznaczonych dla Windows dobrze się wpasowywała w założenia technologii EMS, gdyż poszczególne segmenty danych i kodu programu można było umieścić w pierwszym megabajcie pamięci operacyjnej komputera, gdzie były widoczne dla aktywnych programów pracujących w trybie rzeczywistym. Microsoft zachęcał użytkowników do konfigurowania systemów komputerowych wykorzystując tylko 256 kilobajtów pamięci operacyjnej, pozostawiając obszar między 256. a 640. kilobajtem dla dynamicznego mapowania pamięci EMS.
Windows/386
Środowisko Windows/386 było o wiele bardziej zaawansowane. Wprowadzono w nim jądro działające w trybie chronionym, ponad którym interfejs użytkownika i aplikacje uruchamiane były we własnych wirtualnych maszynach typu 8086. Pozwalało to na równoległe uruchomienie kilku programów MS-DOS bez potrzeby zawieszania pracy tych aplikacji, które nie były na pierwszym planie (aplikacje Windows wtedy już miały możliwość działania równoległego w kooperatywnej wielozadaniowości). Każda aplikacja DOS-owa mogła zająć całą dostępną przed załadowaniem Windows pamięć podstawową (minus kilka kilobajtów narzutu). Środowisko Windows pozwalało również na emulację pamięci EMS, korzystając z mechanizmów zarządzania pamięcią oferowanych przez procesor, które sprawiały, że pamięć powyżej granicy 640 kilobajtów zachowywała się jakby była podzielona na banki; taka pamięć dotychczas była dostępna wyłącznie poprzez odpowiednie karty rozszerzeń, wykorzystywane przez programy działające w MS-DOS. Zastępując plik win200.com na command.com można było umożliwić emulację pamięci EMS w DOS-ie bez potrzeby uruchamiania graficznego interfejsu użytkownika. Windows/386 nie był wyposażony w oparte na zapisywaniu na dysk mechanizmy pamięci wirtualnej, więc wszystkie uruchamiane programy MS-DOS musiały zmieścić się w dostępnej pamięci fizycznej. Microsoft sugerował dokupowanie pamięci i kart rozszerzeń użytkownikom swojego środowiska. Żadna z opisanych w tej sekcji wersji Windows nie współpracowała poprawnie z działającymi w DOS-ie menedżerami pamięci, takimi jak QEMM czy CEMM, ani z rozszerzeniami DOS-u, które same korzystały z własnych technik zarządzania pamięcią i działały w trybie chronionym procesora. Niedogodność tę usunięto w wersji 3.0, kompatybilnej z VCPI w trybie standardowym i CPMI w trybie rozszerzonym procesorów 386. Linia środowisk Windows 2.0 została zastąpiona przez Windows 3.0 w maju 1990.
Interfejs Windows 2
Windows 3.x
Windows 3.0
Seria Windows 3.0 została wydana 22 maja 1990. Zawarto w niej znacznie odświeżony interfejs użytkownika oraz ulepszenia techniczne w celu lepszego wykorzystania mechanizmów zarządzania pamięcią udostępnianych przez procesory Intela: 80286 i 80386. Programy pisane dla MS-DOS można było teraz uruchamiać w oknie (co wcześniej było dostępne w bardziej ograniczonej formie w Windows/386 2.1). Dzięki temu system udostępniał wielozadaniowość dla starszych programów. Na rynku komputerów domowych miało to mniejsze znaczenie, bo gry i inne programy rozrywkowe nadal wymagały bezpośredniego dostępu do sprzętu, a taki dawał tylko DOS. Dodano oparty na ikonach program zarządzający innymi programami oraz program do obsługi plików (winfile), które zastąpiły stary tekstowy kombajn. Zarządzanie ustawieniami scentralizowano i przemodelowano na wzór Mac OS. Do odziedziczonych po wersjach 2.x programów Notepad, Write i gry Reversi dołączyła gra Solitaire. Windows 3.0 był ostatnim systemem mogącym pracować w trybie rzeczywistym procesora i ostatnim, który był w pełni zgodny z programami dla starszych wersji.
Windows 3.1 i dalsze
Windows 3.1 (pierwotna nazwa kodowa: Janus) ukazał się 18 marca 1992, został poszerzony o podstawową obsługę multimediów (nagrywanie dźwięku, odtwarzacz muzyki z CD) oraz o standard czcionek TrueType, co sprawiło, że system ten stał się poważną platformą do tworzenia publikacji. Wersje te uruchamiają się z poziomu MS-DOS (po wpisaniu polecenia win).
Sieć w Windows 3.x
Obsługa sieci w Windows 3.x opierała się na korzystaniu z zewnętrznego oprogramowania, np. Trumpet Winsock. Po Windows 3.11 ukazało się rozszerzenie Windows 3.11 for Workgroups, które obsługiwało już sieć.
Początek braku zgodności z poprzednikami
Windows 3.1 miał być zgodny z poprzednimi wersjami, ale już tylko w pewnym stopniu. Wersje 3.1 i 3.11 nie mogłyby obsługiwać nowych formatów grafiki (GIF czy JPG), polegając wyłącznie na mapach bitowych.
Zwiastuny interfejsu współczesnych systemów Windows
-Pulpit i Uruchom: Niemal wszystkie programy były objęte przez większy program (lub folder) o nazwie Menedżer programów. Dodatkowo miał on pasek menu, dzięki któremu można było m.in.
-Pasek zadań: Windows 3.x ikony zminimalizowanych programów były widoczne na pulpicie.
-Mój komputer: W Windows 3.x istniał Menedżer plików.
-Windows 3.1 był ostatnim systemem, który nie wykorzystywał menu kontekstowego przypisanego do prawego klawisza myszy. Jednak nie oznacza to, że takie menu nie było dostępne w systemie Windows 3.1 (menu kontekstowe wykorzystywały np. aplikacje Microsoft Word 6.0, Microsoft Excel 5.0, Microsoft PowerPoint 4.0, Microsoft Access 2.0).
Inne zmiany
